Nhiều năm làm công việc chấp bút, mình nhận được nhiều câu hỏi về nghề, như công việc chấp bút là làm những gì, tính phí ra sao, chấp bút sách mất bao lâu,… Thời gian có hạn, mình chưa thể tổ chức một buổi Workshop để chia sẻ với bạn về điều này, vì vậy mình tổng hợp gom trong bài Q&A (hỏi đáp) lần này.
Công việc chấp bút sách là gì?
Danielle Steel đã xuất bản gần 150 cuốn tiểu thuyết trong cuộc đời, nhưng bà không viết toàn bộ mà thuê người chấp bút để hỗ trợ giúp bà hoàn thiện
Bộ truyện Killing gồm Killing Lincoln và Killing Jesus của Bill O’Reilly được viết bởi Ghostwriter Martin Dugard.
Những cuốn sách của người nổi tiếng, của doanh nhân thành đạt hay một nhà lãnh đạo nào đó, rất có thể là sản phẩm được chấp bút. Chấp bút được hiểu là viết thuê/viết thay cho một cá nhân, tổ chức nào đó và người viết sẽ không được ghi nhận công lao, nghĩa là không được đề tên tác giả trên tác phẩm (trừ trường hợp có thỏa thuận khác).
Tại sao cần chấp bút?
Khách hàng gần nhất mà mình chấp bút là cô tiến sĩ đã về hưu. Vì lý do sức khỏe nên cô không thể ngồi hàng giờ để viết, thế là cô cần một người chấp bút cho cuốn hồi ký của mình.
Không chỉ cô, mà rất nhiều người khách hàng khác của mình cũng vậy. Có khách hàng là giám đốc, vì quá bận nên không có thời gian để viết, lại có khách hàng lại không có khả năng viết (hoặc viết chưa tốt).
Mặc dù chưa chấp bút cho một ngôi sao nào, tuy nhiên theo mình tìm hiểu, đa số người nổi tiếng bận rộn với lịch trình quay dựng, vì vậy họ khó lòng viết một cuốn sách. Đó là lý do họ cần người chấp bút.
Bản quyền tác phẩm chấp bút?
Vậy thì người làm công việc chấp bút có được sở hữu bản quyền tác phẩm do chính họ viết nên hay không?
Dù bạn là người viết nên câu chuyện, tuy nhiên thông tin, kiến thức,… có trong cuốn sách đều là của khách hàng. Bạn chỉ làm nhiệm vụ viết lại những chất liệu có sẵn đó mà thôi. Vậy nên bản quyền tác phẩm sẽ thuộc về khách hàng của bạn.
Tuy nhiên, cũng có những trường hợp đặc biệt như người chấp bút cùng tham gia vào quá trình sáng tạo tác phẩm, không chỉ đơn thuần là viết mà còn đóng góp ý tưởng, câu chuyện,… thì lúc này bản quyền tác phẩm sẽ được trao đổi và thống nhất sau.
Cuốn sách The Art of the Deal (Nghệ thuật đàm phán) của Donald Trump được xuất bản vào năm 1987. Và người chấp bút Schwartz của ông ngoài nhận được thù lao sách, còn nhận thêm một nửa tiền bản quyền và được đứng tên tác giả trên bìa sách (dù chỉ là một dòng chữ nhỏ).
Chấp bút mất bao lâu?
Tùy thuộc vào yêu cầu của khách hàng mà mỗi cuốn sách sẽ có thời gian hoàn thành khác nhau.
Năm 2024, mình đã hoàn thành một cuốn sách cho khách hàng ở TP. Hồ Chí Minh chỉ với 30 ngày. Năm 2025, mình chấp bút sách cho một giám đốc công ty, thời gian hoàn thiện là 2,5 tháng.
Có nhiều yếu tố tác động đến quá trình chấp bút như là:
– Khách hàng đã chuẩn bị sẵn tư liệu (video, audio, viết nháp,..) hay chưa, nếu chưa thì người chấp bút sẽ cần thời gian để phỏng vấn. Như vậy quá trình viết sẽ kéo dài hơn dự kiến. Ví dụ cuốn sách mà mình chấp bút cho cô tiến sĩ (đã kể ở trên), mình mất gần 1 tháng để lấy toàn bộ tư liệu rồi mới bắt đầu viết.
– Nếu chủ đề phức tạp, đòi hỏi cần nhiều thời gian nghiên cứu, tìm hiểu thì mình sẽ viết lâu hơn so các chủ đề dễ. Với mình, chủ đề khó là sách về chuyên môn, sách nghiên cứu,…
Quá trình chấp bút diễn ra như thế nào?
Quy trình chấp bút sách của mình sẽ diễn ra theo các bước như:
– Đầu tiên, mình sẽ trao đổi với khách hàng để hiểu rõ nhu cầu, mong muốn của khách hàng; giọng điệu, thông điệp,… của cuốn sách
– Tiếp theo, mình tiến hành nghiên cứu chủ đề, làm báo giá và kế hoạch viết gửi khách hàng
– Sau khi khách hàng duyệt chi phí, sẽ đến bước ký kết hợp đồng
– Cuối cùng là mình bắt tay vào chấp bút. Tại quá trình này, mình sẽ làm đề cương sách và gửi cho khách hàng xem qua. Khi đề cương được duyệt, mình sẽ tiến hành viết theo chương và gửi cho khách hàng lần lượt từng phần.
Đọc thêm:
Chữa bí từ, làm đầy “chiếc túi ngôn từ” với 7 đầu sách cực hay
Chọn thể loại nào để viết sách: tự truyện, hồi ký hay nhật ký?
7 lý do khiến cuốn sách của bạn bán chạy hơn – dành cho tác giả tự xuất bản
Nghề viết #4: Tác giả sách chỉ đơn giản là viết sách? (Thu nhập của tác giả sách đến từ đâu?)
Người chấp bút chỉ cần hoàn thiện bản thảo?
Vai trò của người chấp bút là viết, vậy nên khi người chấp bút bàn giao bản thảo cho khách hàng, họ đã hoàn thành nhiệm vụ của mình.
Tuy nhiên, cá nhân mình lại khác. Bởi vì mình có kinh nghiệm xuất bản sách cũng như tư vấn – hỗ trợ xuất bản cho nhiều cuốn sách như Chuyện ngày bé, Cậu là ánh bình minh của tôi,… vậy nên mình thường tư vấn miễn phí cho khách hàng về quy trình xuất bản. Chẳng hạn như xin giấy phép xuất bản như thế nào, thiết kế bìa sách ra sao, dàn trang sao cho chuẩn,…
Người chấp bút cần am hiểu về chủ đề viết?
Điều tối kỵ khi viết sách là sai thông tin, người chấp bút hiểu sai ý đồ của tác giả dẫn đến diễn giải sai. Vậy nên, khi chấp bút một chủ đề nào đó, một Ghostwriter cần nghiên cứu, tìm hiểu kỹ về chủ đề đó.
Với mình, mình thường lựa chọn những chủ đề hoặc thể loại mà bản thân tự tin làm tốt, ví dụ như hồi ký, tự truyện, các đầu sách truyền cảm hứng, sách kỹ năng,… Những cuốn sách này là lát cắt về cuộc đời, là hành trình của tác giả vì vậy thường khiến mình đồng cảm sâu sắc và dễ dàng viết hơn.
Tính phí chấp bút như thế nào?
Tùy vào mỗi người chấp bút mà cách tính thù lao sẽ khác nhau, dao động từ 500 đồng/từ – 2.000 đồng/từ (có thể hơn tùy vào kinh nghiệm và năng lực của người chấp bút). Với mình, thù lao sẽ tính theo từ và được tính như sau:
– Chi phí xây dựng đề cương sách: Đây là phần chi phí mà mình sẽ sắp xếp lại một cuốn sách sao cho đảm bảo về mặt logic, hấp dẫn và tạo thành câu chuyện xuyên suốt. Khách hàng có thể sử dụng đề cương này và tự viết bản thảo hoặc thuê một đơn vị nào đó chấp bút đều được. Trường hợp nếu khách hàng thuê mình chấp bút, thì sẽ trả thêm chi phí viết sách.
– Chi phí viết sách: Đây là chi phí mà mình sẽ viết lại toàn bộ cuốn sách và được tính theo từ. Cuốn sách bao nhiêu từ sẽ nhân lên.
Chi phí chấp bút còn sẽ thay đổi theo độ khó của chủ đề, độ gấp của dự án và yêu cầu của khách hàng. Nếu khách hàng yêu cầu hoàn thành một cuốn sách trong vòng 45 ngày, chi phí sẽ cao hơn so với viết một cuốn sách trong 90 ngày.
(Vì nhiều lý do, mình không công khai chi phí chấp bút cụ thể trên bài viết này, nếu bạn muốn tìm hiểu, có thể gửi thông tin về cuốn sách mà bạn mong muốn bao gồm chủ đề, dung lượng (số từ), yêu cầu khác (nếu có) đến email haiduong7074@gmail.com để mình tư vấn cụ thể nhé.
Bảo mật thông tin như thế nào?
Mình không rõ các Ghostwriter khác sẽ như thế nào, nhưng với mình, trong mỗi thỏa thuận hợp tác đều có quy định bảo mật. Nghĩa là toàn bộ nội dung hợp tác, bao gồm các tư liệu mà tác giả chuyển giao cho mình hay tác phẩm đã hoàn thiện đều phải được bảo mật. Người làm nghề chấp bút tuyệt đối không tiết lộ thông tin cho bất kỳ cá nhân, tổ chức nào. Đây không chỉ là nguyên tắc trong thỏa thuận mà còn là đạo đức làm nghề.
Chính vì vậy, tất cả mọi cuốn sách mình chấp bút đều do chính mình thực hiện từ công đoạn phỏng vấn khách hàng, bóc băng, chỉnh sửa,… và không thuê bất kỳ cá nhân nào khác. Điều này nhằm đảm bảo thông tin của khách hàng không rò rỉ ra bên ngoài.
Thanh toán như thế nào?
Với những người làm tự do, rủi ro khi làm việc online vẫn có, do vậy người viết chấp bút nên cân nhắc vấn đề thanh toán để đảm bảo quyền lợi cho mình.
Còn với khách hàng thuê người chấp bút cũng có thể thoải mái đề xuất phương án thanh toán tùy theo tình hình thực tế. Cuối cùng, các đề xuất về thanh toán nên được đưa vào thỏa thuận hợp tác hay hợp đồng để làm cơ sở, như vậy cả hai bên sẽ dễ dàng theo dõi hơn.
Hy vọng với những câu hỏi về nghề chấp bút (ghostwriter), các bạn đang có nhu cầu theo đuổi công việc này cũng như khách hàng có nhu cầu thuê người viết thuê có thể hiểu hơn về công việc này. Nếu bạn muốn tư vấn thêm về chấp bút cũng như quy trình xuất bản, đừng ngại liên hệ với mình qua Facebook cá nhân Hải Dương nhé.
