Thời còn đi học, đôi khi mình cũng viết sai chính tả trong mỗi bài tập làm văn. Khi ấy, chẳng có Từ điển để kiểm tra, internet cũng chẳng phát triển như bây giờ để tra cứu từ. Thế là cô giáo ghi chú lại từng từ sai, màu mực đỏ in đậm trong trí nhớ. Sau này, mình trở thành Mentor cho nhiều học viên, thi thoảng, các bạn cũng viết sai chính tả. Nguyên nhân thì có rất nhiều, một số bạn dùng từ cũ, từ cổ hoặc các từ hiếm gặp nhưng không viết đúng, thế là viết sai chính tả; hoặc do thói quen phát âm sai dẫn đến viết sai, và cả những lỗi do đánh máy. Để kiểm tra chính tả khi viết, mình thường gợi ý cho học viên một số phương pháp sau.
Kiểm tra từ khi thấy nghi ngờ
Bạn từng xuất hiện cảm giác này chưa, khi viết một từ nào đó và nghi ngờ sai chính tả thì trong lòng như có một điềm báo. Mình thường có cảm giác như thế. Mỗi khi viết một từ nào đó, nhưng không chắc chắn từ này đúng chính tả, thế là mình sẽ dừng việc viết ngay lập tức để kiểm tra. Cách nhanh nhất là mình nhờ sự trợ giúp của Google bằng cách gõ trên công cụ tìm kiếm từ khóa như “chỉnh chu hay chỉn chu?”. Thế là mình nhận được kết quả như mong muốn.
Tuy nhiên, cách này cũng có hạn chế là khi bạn đang tuôn trào cảm hứng, việc dừng lại đột ngột cũng sẽ khiến bạn khó quay lại nhịp ban đầu. Vậy thì lúc này bạn có thể ghi chú hoặc tô màu/in đậm từ cần phải kiểm tra để làm điều này sau cùng. Chưa kể, khi tìm thông tin trên Google, một số trang phân tích chính tả giải thích một cách lấp lửng, khiến chúng ta đọc xong cũng chẳng biết từ nào viết đúng chính tả. Vậy thì lúc này, bạn sẽ cần đến Từ điển tiếng Việt. Trường hợp không có sách giấy, bạn có thể dùng từ điển online tại đây.
Sử dụng Từ điển tiếng Việt
Trên bàn làm việc của mình, lúc nào cũng có 2 cuốn gồm Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên) và Từ điển chính tả. Mình không chỉ sử dụng Từ điển để tra cứu mà còn trau dồi vốn từ hiệu quả. Nhờ đó, mình hiểu rõ nghĩa của từng từ, sử dụng từ ngữ hợp lý trong từng văn cảnh.
Mỗi ngày, bạn dành thời gian xem một trang Từ điển và viết lại những từ bạn ấn tượng hoặc những từ lạ, hiếm dùng. Tiếp đến, bạn tra nghĩa chính xác của từng từ, đồng thời học cách viết câu hoặc đoạn văn có chứa từ đó. Ghi chép và thực hành với từ ngữ vừa học được giúp bạn nhớ lâu, sau này dùng từ cũng ít sai chính tả hơn.
Dùng từ gần gũi và dễ hiểu
Bạn phát hiện một từ lạ, độc đáo và dùng trong bài viết của mình, điều này không sai nhưng sẽ rất nguy hiểm nếu bạn không chắc chắn đó có phải là một từ đúng chính tả hay không.
Có một giai đoạn, mỗi khi lướt mạng xã hội mình đọc rất nhiều bài viết dùng từ “tựu chung” (ý của người viết muốn tóm tắt, tổng kết lại những điều vừa nói). Tuy nhiên đây là một từ sai chính tả, từ đúng là “tựu trung”.
Từ điển tiếng Việt Hoàng Phê trang 1083 giải thích “tựu trung” biểu thị sắp nêu ra là cái chung, cái chính trong những điều vừa nói đến. Vậy nên mình thường hay nói với học viên, thay vì phân vân suy nghĩ viết “tựu trung” hay “tựu chung”, chúng ta nên dùng từ nào mà mình chắc chắn đã đúng chính tả, ví dụ “tóm lại” hoặc “nhìn chung”.
Gần đây, mình mình nhận lời hỗ trợ và tư vấn xuất bản sách cho một nhóm sinh viên Đại học, trong quá trình làm Book Proposal, bạn có viết: “Ngoài ra, chúng tôi mong muốn có thể hợp tác với nhà xuất bản để lên kế hoạch chắp bút thêm các tác phẩm tương tự trong tương lai”. Trong câu này, bạn dùng từ “chắp bút” để chỉ cho hoạt động “phối hợp cùng nhau viết”, thì đây là một từ sai chính tả. Tiếng Việt chúng ta có từ “chấp bút”, nhưng ý nghĩa của từ này là “Viết thành văn bản theo ý kiến đã thống nhất của tập thể tác giả” (theo Từ điển tiếng Việt Hoàng Phê trang 143). Nếu bạn theo dõi duongstory.com một thời gian thì hẳn quá quen với từ “chấp bút”. Công việc mà mình đang làm hiện tại là chấp bút sách, tức là viết lại một cuốn sách theo ý kiến, mong muốn của khách hàng.
Đọc thêm:
Đây là những lý do khiến bạn viết mãi không tiến bộ
9 nguyên tắc giúp mình duy trì viết hằng ngày trong 2 năm
5 giai đoạn mà bạn cần vượt qua để thành thạo kỹ năng viết
30+ cách giúp bạn quyết tâm viết mỗi ngày bắt đầu từ hôm nay
Biên tập bài viết nhiều lần
Biên tập sau khi viết không bao giờ là thừa, đôi khi bạn sẽ nhìn thấy những lỗi nhỏ trong bài của mình mà trong quá viết không nhận ra. Mình thường gợi ý học viên, sau khi viết xong, không cần vội vàng biên tập ngay sau đó mà hãy dành thời gian để thả lỏng đôi mắt, cho tâm trí được ngơi nghỉ. Sau đó, bạn chỉnh cỡ chữ to hơn, đọc kỹ từng câu từng từ để rà soát kiểm tra chính tả.
Ngoài ra, trên Google Docs cũng sẽ có tính năng kiểm tra lỗi chính tả cơ bản, với những từ sai chính tả, dưới chân từ đó sẽ hiển thị một dòng màu đỏ nổi bật để bạn nhìn thấy. Tuy nhiên, theo mình, công cụ này chỉ kiểm tra ở mức độ tương đối vì tiếng Việt của chúng ta có nhiều từ ghép phức tạp cũng như có nhiều từ đồng âm khác nghĩa, nên Google Docs không nhận diện được lỗi sai. Vì vậy nên bạn cần phải kiểm tra lại lần cuối nhé.
Chọn từ tùy vào tình huống cụ thể
Có một số từ trong tiếng Việt có nhiều cách viết, do vậy nhiều người viết đắn đo không biết sử dụng từ nào mới đúng chính tả. Ví dụ “dông tố” và “giông tố”, nhiều bạn phân vân từ nào mới đúng, thì cả hai từ này đều đúng. Ban đầu, “dông tố” được xem là từ đúng. Sau này, từ “giông tố” được sử dụng phổ biến hơn, dẫn đến cách viết này cũng được chấp nhận.
Tra cứu tài liệu, mình có biết:
– Việt Nam Từ điển trang 156 định nghĩ “dông” là cơn mưa gió to. “Dông tố” là mưa to gió lớn. Từ điển này không có từ “giông tố”.
– Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức trang 377 cho rằng “dông” là gió to, gió thổi mạnh. “Dông tố” là bão, dông to làm sập nhà, chìm thuyền,…
– Chính tả Tự Vị, Lê Ngọc Trụ trang 140 định nghĩa “dông” là gió lớn tốc lên trong chuyển mưa, dông bão, cơn dông, luồng dông, dông tố,…
– Trong khi đó, Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê trang 263 có ghi “dông” là biển động mạnh của thời tiết biểu hiện bằng hiện tượng phóng điện giữa các đám mây lớn, thường có gió to, sấm sét, mưa rào, đôi khi có cầu vồng. Từ điển này cũng chấp nhận “giông tố” và “dông tố” đều đúng.
Trong cuốn sách Nằm nghe gió thổi sau hè mà mình xuất bản năm 2023, trong bản thảo đầu tiên, mình sử dụng “giông tố”, tuy nhiên khi xuất bản, từ này được đổi thành “dông tố”.
Ngoài ra, còn có một số từ cũng chấp nhận hai cách viết như “hi sinh” và “hy sinh”. Trước đây khi còn cộng tác viên cho một kênh radio, mình từng viết “hi sinh” trong bài viết, sau đó chị biên tập đã gợi ý sửa thành “hy sinh” để có cảm giác trang trọng hơn.
Một số từ tiếng Việt vẫn còn chấp nhận 2 cách viết, bạn dùng từ này không có nghĩa là từ kia sai và ngược lại, vậy nên cân nhắc xem tình huống cụ thể để lựa chọn từ ngữ cho phù hợp nhé.
Đôi khi chúng ta nghĩ rằng, một lỗi chính tả nhỏ thôi, chẳng có gì nghiêm trọng cả. Thế nhưng một học viên của mình từng bị từ chối một dự án chỉ bởi vì bài viết có lỗi chính tả. Với mình, lỗi to hay lỗi nhỏ đều là lỗi, vậy nên chúng ta cần phải tìm cách khắc phục. Hy vọng một số mẹo kiểm tra lỗi chính tả khi viết trên đây sẽ giúp ích cho bạn. Và nếu bạn có mẹo nào hay ho hơn, có thể để lại bình luận dưới bài viết này để chúng ta cùng học hỏi nhé.
