Bạn từng làm tại một công việc suốt 4, 5 năm? Và cảm giác của bạn thế nào khi làm chừng ấy thời gian? Còn mình đã làm nghề viết tự do hơn 5 năm.
Mỗi lần mình giới thiệu về công việc của bản thân, các bạn học viên thường những câu như:
“Chị Dương làm tự do ngần ấy năm mà vẫn giữ được kỷ luật à, sao chị giỏi thế”
“Làm sao chị có thể giữ được tình yêu nghề suốt 5 năm qua vậy, chị Dương không thấy chán à?”
“Còn việc tìm khách hàng thì như thế nào chị Dương, làm sao để có khách hàng đều đặn liên tục, em mà chỉ cần đến tháng thứ 3 không có khách là em quay về chốn văn phòng rồi!”
Mỗi lần nghe những câu hỏi đó, mình cảm thấy hạnh phúc bởi vì công việc đang làm mang đến một kết quả tốt đẹp và các bạn học viên đều bày tỏ sự ngưỡng mộ với sự kiên trì của mình. Nhưng để giữ được bền bỉ với nghề, vẫn yêu nghề tha thiết và kỷ luật khi làm tự do không hề dễ dàng. Và đây là 12 điều mình đúc kết được trong hành trình 5 năm làm nghề viết tự do, hy vọng sẽ hữu ích với bạn muốn theo đuổi con đường này nhé.
Điều 1: Kỷ luật là sức mạnh
Nếu không có kỷ luật mình không thể làm nghề viết tự do nhiều năm như vậy. Bạn biết mà, làm freelancer đồng nghĩa với việc chúng ta tự quản lý giờ giấc. Ban đầu, bạn sẽ thấy thoải mái và tự do, nhưng nếu không biết cách quản lý thời gian, cuộc sống của chúng ta dễ bị đảo lộn.
Điều quan trọng khi làm nghề viết tự do đầu tiên bạn phải kỷ luật. Có nhiều phương pháp để rèn luyện kỷ luật viết mà mình có đề cập cuốn sách Viết từ số 0, bạn tìm đọc thử nhé. Ngoài ra mình cũng sẽ tự tạo kỷ luật cho bản thân bằng cách luôn nghĩ về những điều tốt đẹp phía trước, lấy đó làm động lực để làm việc chăm chỉ hơn.
Điều 2: Có kế hoạch, kể cả dự án nhỏ
Mình làm gì cũng có kế hoạch, kế hoạch viết nội dung cho kênh truyền thông của cá nhân, kế hoạch nội dung cho khách hàng, kế hoạch chấp bút sách cho khách,… Tất cả mọi dự phát dù lớn hay nhỏ, mình đều có một kế hoạch cụ thể. Ngay cả khi ra mắt sách Viết từ số 0 – Từ câu chuyện để đọc đến bài học để viết, mình cũng làm một kế truyền thông ngắn hạn để lan tỏa sách. Hay khi tổ chức cuộc thi cho cộng đồng Ngày đẹp trời để viết, mình cũng lên kế hoạch để biết cần phải làm gì. Nếu không có kế hoạch, mình thấy cứ như đi mịt mờ trong đêm tối.
Điều 3: Viết những khi chưa có khách hàng
Mình làm nghề viết tự do, trong những thời điểm không có khách hàng, mình vẫn thực hành viết mỗi ngày. Mình viết và đăng lên trang cá nhân, website duongstory.com, thi thoảng viết bài cộng tác với báo chí. Viết liên tục suốt 4, 5 năm qua không nghỉ ngày nào, điều này giúp mình hình thành kỷ luật đồng thời viết nhanh hơn, ý tưởng nhiều hơn.
Nếu bạn làm tự do giống mình, đừng đợi có khách mới bắt đầu làm việc, hãy làm ngay cả khi chưa có khách. Bạn làm thiết kế đồ họa, trong giai đoạn chưa có khách hàng, bạn thiết kế những ấn phẩm đăng lên các kênh truyền thông đã có. Điều này không chỉ giúp bạn luyện tay nghề mà còn xây dựng hình ảnh, định vị bản thân là một thiết kế chuyên nghiệp, chăm chỉ trong mắt người xem. Một ngày nào đó, mọi người có nhu cầu sẽ nghĩ đến bạn.
Điều 4: Báo giá trong tỉnh táo
Học viên của mình nhắn tin hỏi, rằng ngày đầu nói chuyện với khách hàng, khách đã hỏi bạn chi phí cho dự án. Bạn lúng túng và không biết trả lời thế nào, thế là tìm đến mình nhờ tư vấn.
Hơn 5 năm làm nghề viết tự do, mình không bao giờ báo giá khi trao đổi trực tiếp với khách, mà sẽ gửi sau đó. Lý do là vì khi nhắc đến tiền bạc, đa phần chúng ta thường ngại, chưa kể khi nói chuyện trực tiếp, bạn sẽ khó tính toán được khối lượng công việc cần làm. Chỉ khi bình tĩnh ngồi xuống, vạch ra từng phần việc cụ thể, lúc đó mình mới có một báo giá hợp lý nhất. Trường hợp nếu khách cần biết để cân đối ngân sách, mình sẽ đưa ra một khoảng ước chừng, đồng thời chia sẻ với khách rằng con số này không phải con số cuối cùng.
Điều 5: Luôn nâng cấp chuyên môn
Mình luôn tâm niệm rằng, thế giới đầy biến động, AI đã thay thế người viết và cho dần cho ra những nội dung tốt. Vì vậy nếu không nâng cấp chuyên môn, mình sẽ bị thụt lùi lại phía sau, không thể cạnh tranh với AI hay người viết giỏi khác. Vì vậy, mình tập thói quen ghi chép, đọc sách về chuyên môn.
Nếu bạn cũng làm nghề viết tự do giống mình, tham khảo một số cuốn sách về viết như Viết từ số 0, Từ câu sai đến câu hay, Nỗi oan thì, là, mà… Sau đó tùy thuộc vào từng con đường mà bạn theo đuổi, bạn có thể chọn các đầu sách chuyên môn hơn như về Content Marketing, về nghề viết văn, về nghề viết quảng cáo…
Điều 6: Tránh rủi ro trong thanh toán
Làm thế nào để tránh rủi ro trong thanh toán nếu bạn cũng làm freelance writer giống mình? Mẹo của mình là chia thành nhiều đợt thanh toán. Thông thường, mình sẽ không hoàn thành dự án rồi mới nhận chi phí, vì điều này rất rủi ro. Đặc biệt hiện tại mình đang làm công việc chấp bút sách với dung lượng vài chục ngàn từ và chủ yếu làm qua hình thức online.
Vậy nên khi trao đổi với khách hàng, mình sẽ đề xuất thanh toán nhiều lần. Ví dụ nếu chia làm 2 lần, mình sẽ nhận 50% trước khi bắt đầu viết và 50% còn lại sau khi nghiệm thu. Hoặc mình cũng có thể linh hoạt chia thành 4, 5 đợt thanh toán tùy thuộc vào thỏa thuận giữa hai bên.
Đọc thêm:
Mình đã làm gì khi mất cảm hứng viết?
Q&A: 10 câu hỏi về công việc chấp bút sách (ghostwriting)
Những hành động giúp bạn vượt qua khó khăn khi viết – dành cho người mới
Mình đã sống nhiều cuộc đời khác nhau kể từ khi làm công việc chấp bút sách
Điều 7: Phải để khách tìm thấy bạn
Làm nghề viết tự do, nghĩa là mình phải xác định rằng mình đang vận hành một doanh nghiệp một thành viên. Mình sẽ phải làm các công việc giống như một nhân viên bán hàng (sale) để tìm khách hàng, soạn thảo hợp đồng, báo giá như một kế toán, thực thi công việc (chấp bút sách, biên tập hay viết nội dung cho doanh nghiệp) và báo cáo tiến độ…
Trong đó, việc tìm kiếm khách hàng vô cùng quan trọng. Nếu không có khách hàng, một freelancer sẽ dễ bị rơi vào trạng thái trống rỗng khi không có gì để làm, lo lắng về thu nhập trong tháng tiếp theo. Chính vì vậy, thời gian đầu, chúng ta có thể chủ động tìm khách hàng. Nhưng không thể cứ hai, ba năm tiếp theo chúng ta cũng đi tìm khách hàng mãi. Vậy thì chúng ta cần phải xây dựng thương hiệu cá nhân để khách biết đến mình, ví dụ tạo ảnh hưởng trên mạng xã hội, website hoặc là các kênh video như TikTok, YouTube…. Hiện tại nguồn khách chính của mình (khách hàng có nhu cầu chấp bút sách) chủ yếu đến từ website.
Điều 8: Đổi không gian để tăng hiệu suất
Suốt 5 năm làm nghề viết tự do, có đôi lúc mình cũng chán nản khi viết. Mình nhớ đó là một buổi sáng mùa đông, mình thức giấc trong tình trạng uể oải. Sau khi ăn sáng, mình ngồi vào bàn làm việc và 2 tiếng đồng hồ trôi qua, mình chỉ mới viết được mở bài. Mình rời máy tính, đi dạo loanh quanh để thay đổi không khí, nhưng chẳng có gì thay đổi.
Buổi chiều, giữa tiết trời lạnh giá, mình chạy xe đến quán cà phê gần nhà. Mặc dù trời mưa cộng thêm không khí lạnh, vậy mà mình đã ngồi làm việc liên tục đến chiều tối. Kết quả buổi chiều ấy, mình viết được 2 bài cho website duongstory.com, đồng thời chỉnh sửa 3 bài content website cho học viên. Ngoài ra mình còn trả lời 1 email tư vấn về quy trình chấp bút sách. Đôi khi thay đổi không gian, mình lại làm việc hiệu quả hơn.
Điều 9: Tập trung vào chính mình
Có không ít người viết mới dễ rơi vào cạm bẫy của những nội dung như “Tôi đã kiếm được 100 triệu từ viết lách như thế nào?” hoặc “Bí kíp có thu nhập 20 triệu/tháng từ nghề viết”. Theo nghề viết tự do nhiều năm, mình luôn giữ sự tỉnh táo để biết rằng đâu là giá trị thực, đâu là ảo. Thay vì chạy theo hào nhoáng ngoài kia, mình tập trung vào phát triển chuyên môn. Khi kỹ năng tốt lên, thu nhập của mình vì thế cũng tăng lên.
Vậy nên nếu bạn thấy câu chuyện ai đó kiếm nhiều tiền mỗi tháng, có hai câu hỏi bạn có thể tự suy ngẫm:
– Trong con số đó, bao nhiêu là thật, bao nhiêu là giả?
– Những người thật sự làm được, họ đã trải qua những gì?
Không phải những gì người khác làm được, chúng ta đều làm được. Khi bạn nhận ra được thực lực hiện tại của bản thân, trau dồi chuyên môn, bổ sung kỹ năng còn thiếu, bạn mới có thể chạm đến con số mà bạn mơ ước.
Điều 10: Nên có nguyên tắc làm việc
Khi mới làm nghề, mình thường dễ chạy theo khách hàng và bỏ qua những nguyên tắc của bản thân. Mình sẵn sàng nhận công việc vào 11 giờ khuya và gửi bài vào 6 giờ sáng. Hay mình có thể làm một ngày đến 10 tiếng đồng hồ chỉ để kịp gửi bản thảo cho khách. Thế nhưng sau 5 năm làm nghề viết tự do, mình đã không còn là một phiên bản “dễ dãi” với bản thân nữa.
Mình luôn đặt ra những nguyên tắc cho bản thân và thường chia sẻ thẳng thắn với khách về điều đó. Chẳng hạn mình sẽ không nhận việc gấp, không làm vào cuối tuần và cũng không làm việc thiếu kế hoạch. Khi khách hàng thấu hiểu và tôn trọng bạn, thì đó chắc chắn là khách hàng tử tế mà bạn cần nắm lấy.
Điều 11: Học cách giao tiếp hiệu quả
Nếu làm việc trực tiếp, mình dễ dàng trình bày với khách hàng về những vấn đề trong công việc, thế nhưng làm nghề viết tự do này, mình buộc phải giao tiếp thông qua các kênh online như Facebook, Zalo, Gmail… Và cách trao đổi phổ biến nhất là nhắn tin hoặc gọi điện.
Với mỗi lần trao đổi thông tin với khách hàng, mình luôn ưu tiên cung cấp thông tin cụ thể, rõ ràng thay vì một thông tin mơ hồ. Vì mình biết khách hàng không phải lúc nào cũng có thời gian rảnh và mình cũng thế. Như vậy, thay vì nhắn tin: “Em sẽ gửi kế hoạch cho chị vào tuần này” thì mình sẽ nói “Em sẽ gửi lại kế hoạch cho chị vào thứ 5 tuần này”. Để cụ thể hơn, mình sẽ nhắn: “Em sẽ gửi lại kế hoạch cho chị vào thứ 5 tuần này, khoảng 20h00”.
Điều 12: Học thêm những kỹ năng khác
Mình làm nghề viết tự do, nhưng thời gian để mình viết không nhiều, chiếm khoảng 60% tổng thời gian dành cho công việc. Còn lại, mình thường phải làm các công việc không tên khác như trao đổi với khách hàng và gửi báo giá, tiến hành soạn thảo hợp đồng, làm kế hoạch, báo cáo tiến độ, chưa kể trả lời tin nhắn/email tư vấn khác nữa. Vậy nên mình thường sẽ ưu tiên học thêm những kỹ năng hỗ trợ cho các phần việc đó.
Chẳng hạn, mình sẽ học cách soạn hợp đồng sao cho chuẩn chỉnh, học cách làm báo giá sao cho nhanh gọn, học cách viết email chuyên nghiệp… Ngoài ra mình cũng học thiết kế ảnh, chỉnh sửa video… để hỗ trợ cho các dự án của khách hàng. Học thêm những kỹ năng cần thiết cũng sẽ giúp cho dự án hoàn thành suôn sẻ, đồng thời bạn cũng ghi điểm với khách hàng nữa đấy.
Mình viết bài này vào những ngày cuối năm 2025, khi sắp sửa bước sang năm mới 2026. Hành trình làm nghề viết tự do của mình còn dài và trong thời gian đến, mình sẽ chia sẻ thêm với bạn những điều thú vị, hay ho khác. Mình hy vọng rằng dù bạn làm nghề gì, chọn làm tự do hay văn phòng, chúc bạn sẽ luôn “chân cứng đá mềm” để vượt qua mọi khó khăn; và chúc bạn trong tim luôn có nhiệt huyết và đam mê để yêu công việc của mình, để trôi qua 8 tiếng trong sự vui vẻ.
