Công việc Writing Mentor không chỉ cho mình được hướng dẫn, giảng dạy cho các học viên mà còn được đọc những bài viết, những dòng suy nghĩ riêng tư đầy cảm xúc. Trong hơn 3 năm qua, mình đã hướng dẫn cho hơn 400 học viên, sửa gần 10.000 bài viết, với số lượng bài khổng lồ đó, mình đúc kết ra có 2 lỗi viết phổ biến mà các bạn thường hay mắc như là:
Lạm dụng quá nhiều từ tiếng Anh
“Những lúc stress, tôi thường tập thể thao hoặc tụ tập cùng bạn bè”
“Shopping là nhu cầu phổ biến của phụ nữ.”
“Những điều vừa chia sẻ khiến tôi cảm thấy happy!”
Bạn có thấy những kiểu câu như thế này quen thuộc không? Đây là một trong những lỗi viết phổ biến mà một số học viên mình từng hướng dẫn mắc phải. Trong một câu nói hoặc đoạn văn, các bạn thường sẽ dùng những từ tiếng Anh thay vì viết bằng tiếng Việt.
Có bạn thích viết “startup” thay vì có thể dùng từ “khởi nghiệp” vì bạn ấy cho rằng viết như vậy nhanh chóng, ngắn gọn hơn. Có bạn lại dùng “book vé máy bay” vì cho rằng nó thời thượng hơn “đặt vé máy bay”. Một số khác do tính chất công việc đặc thù, nên có thói quen dùng tiếng Anh một cách vô thức kể cả khi nói và viết.
Còn một trường hợp khác hiếm hơn mà mình gặp trong quá trình làm Writing Mentor là môi trường sống. Trong số hơn 400 học viên mà mình hướng dẫn, có nhiều bạn là người Việt đang sinh sống tại Mỹ, Úc, Canada, Hà Lan,… Sống ở một đất nước xa lạ nhiều năm, lại thường xuyên sử dụng tiếng Anh trong công việc và cuộc sống cá nhân nên với các bạn, vốn từ tiếng Việt hạn hẹp dần. Do vậy mỗi khi bí từ, các bạn có xu hướng lựa chọn từ tiếng Anh để thay thế.
Tất nhiên, ở đây mình không nói đến trường hợp dùng từ chuyên môn cho một nhóm đối tượng độc giả riêng biệt. Giống như một người làm trong lập trình và chia sẻ hướng dẫn cho những người quan tâm cùng chủ đề này, nên khi viết dùng thuật ngữ “bug” (lỗi) hay “database” (cơ sở dữ liệu) là hoàn toàn bình thường. Hay một người làm trong ngành chứng khoán, sẽ thường xuyên viết hoặc nói các từ như “bonds” (trái phiếu) hoặc “margin” (ký quỹ). Chưa kể, một số từ chuyên môn khi dịch sang tiếng Việt sẽ khó giải thích hoặc giải thích gây khó hiểu như internet, wifi,…
Lưu ý: Khi bạn chưa chọn ngách (lĩnh vực mà mình muốn viết chuyên sâu), chưa xác định được đối tượng độc giả cho riêng mình thì tốt nhất nên sử dụng tiếng Việt. Bên cạnh đó, một số từ tiếng Anh không có thuật ngữ tương đương trong tiếng Việt, nếu bạn muốn dịch sang tiếng Việt thì nên dựa vào ngữ cảnh để có thể giải thích một cách dễ hiểu, ngắn gọn cho độc giả.
Bí quyết cải thiện: Đọc sách, nghe nhạc hoặc là thực hành copyworking để làm giàu vốn từ. Bên cạnh đó, bạn đừng quên đọc lại, biên tập bài viết trước khi xuất bản; bài viết có từ tiếng Anh hoặc cụm từ chuyên môn khó hiểu, nếu có thể giải thích bằng tiếng Việt thì nên dùng tiếng Việt nhé.
Đọc thêm:
Thực hành viết mỗi ngày từ những phương pháp đơn giản sau
Áp dụng ngay mẹo đọc sách và ghi chép này để cải thiện kỹ năng viết
Tăng vốn từ tiếng Việt, chữa bí từ khi viết với Nằm nghe gió thổi sau hè
Những hành động giúp bạn vượt qua khó khăn khi viết – dành cho người mới
Phức tạp hóa thứ đơn giản
“Đừng làm điều này nếu bạn không muốn mình không còn xu dính túi.”
Nhiều bạn có thói quen dùng phủ định của phủ định hoặc khẳng định rồi phủ định rồi lại phủ định. Dĩ nhiên đây chỉ là một ví dụ trong số những trường hợp mà mình gặp phải.
Có bạn phức tạp hóa những thứ đơn giản. Thường là các bạn cố gắng viết những câu văn dài dòng, hoa mỹ kết hợp dùng từ khó hiểu, đảo ngữ,… nhưng lại không để ý xem câu văn đó có dễ hiểu không. Một số bạn khác thì lại quen cách viết dài dòng, diễn đạt lan man như dẫn độc giả đi lòng vòng.
Một bài viết hiệu quả là khi người đọc hiểu được những gì bạn muốn truyền tải, sau khi hiểu rồi thì độc giả tự suy ngẫm, rút ra bài học hoặc thực hành theo những gì bạn trình bày. Còn trường hợp bạn viết rất nhiều, rất dài nhưng người đọc không hiểu, vậy vấn đề là ở nội dung của bạn.
Lưu ý: Không phải lúc nào diễn giải hoa mỹ là tốt, hãy để ý xem câu văn, đoạn văn đó có dễ hiểu không, có từ ngữ nào khó hiểu (từ cổ, từ cũ xưa nay ít dùng), cách diễn đạt thuần Việt chưa.
Với câu văn dài, bạn có thể tách câu đó làm 2, 3 câu ngắn hoặc biên tập, rút gọn câu dài thành câu ngắn gọn và dễ đọc.
Bí quyết cải thiện: Viết ra những gì có trong đầu, sau đó trau chuốt lại câu từ và nhờ người khác nhận xét. Đọc báo, sách nhiều cũng sẽ cải thiện vấn đề này. Các cách diễn đạt mượt mà, câu từ hay sẽ tự động ghi vào não bộ của bạn và khi muốn diễn đạt tình huống tương tự, nó sẽ nảy ra trong đầu khiến bạn dễ dàng viết trôi chảy hơn.
Với mình, khi viết một nội dung nào đó mà người khác không hiểu, mình sẽ tự hỏi, liệu trong bài có câu nào lủng củng không, có chỗ nào diễn đạt khó hiểu sau đó sửa lại. Chứ không phải cứ nội dung không được tốt, chúng ta sẽ đổ lỗi cho độc giả kiểu “Mình viết đơn giản vậy mà bạn cũng không hiểu à!”. Nhìn nhận lại kỹ năng của chính mình, cải thiện lỗi sau sẽ giúp bạn trở nên tốt hơn không chỉ trong viết lách mà còn trong cuộc sống.
