Mới bắt đầu con đường viết lách kiếm tiền, nhiều bạn nghĩ rằng viết tốt thì có thể trở thành content writer hoặc copywriter. Thực tế có rất nhiều công việc viết lách dành cho bạn theo đuổi, miễn là bạn đủ đam mê và kiên trì.
Nhà văn, nhà thơ
Từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, chúng ta đã làm quen với những nhà văn, nhà thơ gạo cội của nền văn học Việt Nam. Họ là những tác giả với những tác phẩm còn mãi với thời gian như tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán, Số đỏ của Vũ Trọng Phụng, Tắt đèn của Ngô Tất Tố,… Với thơ ca, có cái tên nổi tiếng Tố Hữu, Nguyễn Khuyến, Tản Đà,…
Sau đó có những tác giả được biết đến qua những tác phẩm ấn tượng như nhà văn Nguyễn Nhật Ánh với trang sách viết cho tuổi thơ, Nguyễn Thiên Ngân với các tập thơ mang rung động, xót xa về tình yêu và cuộc đời,… Và giai đoạn gần nhất có những tác giả nổi tiếng như Liêu Hà Trinh, Hiên, Du Phong, Minh Mẫn,… với những dòng thơ về đời, về người.
Để trở thành những nhà thơ, nhà văn đòi hỏi người viết phải có bút lực dồi dào, sự tưởng tượng. Ví dụ như tiểu thuyết thường phải có cốt truyện, nhân vật; với thơ cần có vốn từ phong phú dồi dào nắm được các quy luật về vần – điệu. Những điều này có thể cải thiện bằng cách tự tập luyện hoặc tham gia các khóa học về viết sáng tác.
Một số cuốn sách có thể bạn cần:
9 cuốn sách giúp bạn tăng vốn từ, chữa bí từ khi viết
10 đầu sách hay về viết lách giúp bạn trở thành freelance writer
Content writer
Content writer là một trong những công việc thú vị mà mình yêu thích – tính tới thời điểm mình làm freelance writer được 8 tháng. Công việc này mang lại cho mình thu nhập, cũng mang đến cho mình những kinh nghiệm. Được cọ xát, học hỏi sau mỗi lần tham gia dự án, mình tiến bộ hơn, hiểu được cách làm nội dung đúng đắn và hiệu quả hơn.
Mình đã có sự chuẩn bị gần một năm để trở thành một người viết nội dung chuyên nghiệp. Bằng cách viết mỗi ngày, tham gia vào các dự án phi lợi nhuận, đăng ký một khóa học viết chuyên nghiệp,… Thay vì lao đầu vào đốn hạ một cái cây, mình chọn thời gian mài rìu lâu hơn. Điều đó giúp mình có dự án đầu tiên trong khi bắt đầu trở thành người viết lách tự do.
Thực tế mình thấy đa số hiện nay, những bạn trẻ dễ dàng chấp nhận viết content với mức giá rất thấp, ví dụ như 30,000 đồng hoặc 50,000 đồng cho bài viết 1,000 chữ. Thay vì nhận viết với mức giá như vậy, bạn có thể cải thiện kỹ năng viết cơ bản, học hỏi cách xây dựng nội dung bài bản và chuyên nghiệp để có thể nhận dự án với mức giá cao hơn, tương xứng với chất xám của bạn.
Mình đã từng nhận viết nội dung 600 chữ với mức giá 25,000 đồng, tuy nhiên nó là 5 năm trước. Hiện nay, tùy vào từng loại dự án, nội dung thực hiện mà chi phí viết bài sẽ khác nhau, tham khảo các dịch vụ sản xuất nội dung chuyên nghiệp của mình tại đây nhé.
Copywriter
Nhiều bạn nhầm lẫn giữa copywriter và content writer, mình cho đây là sự nhầm lẫn nghiêm trọng. Mục đích của bài viết quảng cáo là bán hàng, hướng tới một đối tượng khách hàng cụ thể; trong khi đó content writer là người viết nội dung với mục đích cung cấp thông tin, hướng dẫn, giải trí. Chính vì sự khác nhau đó, chi phí viết quảng cáo sẽ khác với viết content.
Những nội dung quảng cáo thường là viết slogan, tagline cho một sản phẩm dịch vụ, hoặc thực hiện landing page, sales page,… Mình từng tham gia một số nội dung quảng cáo như là lên ý tưởng cho về slogan, tagline cho một sản phẩm dịch vụ của khách hàng (bao gồm tên thương hiệu, tên sách,…).
Bài viết liên quan:
Làm thế nào để hạn chế văn nói khi viết content?
Chấm dứt tình trạng viết lạc đề với 4 bước đơn giản
Hướng dẫn cách tự biên tập bài viết cho người mới
Nguyên nhân khiến bài viết lan man dài dòng và cách khắc phục
Ghostwriter
Khái niệm ghostwriter không còn quá mới mẻ với nghề viết tại Việt Nam. Ghostwriter hiểu được giản là “cây viết ma”, là chấp bút nội dung cho khách hàng. Công việc của một ghostwriter có thể là viết các bài blog, bài social post hoặc viết sách cho một khách hàng nào đó. Đa phần các ghostwriter sẽ không đứng tên trong tác phẩm, nhưng lại là người chịu trách nhiệm toàn bộ hoặc một phần nội dung nào đó.
Ghostwriters làm việc với khách hàng, lắng nghe, thu thập tư liệu để tạo ra một câu chuyện bằng chính giọng điệu của khách hàng. Mình cho rằng chấp bút là một công việc thú vị bởi vì chúng ta được trao đổi với khách hàng, lắng nghe và biến những tư liệu đó thành một câu chuyện hoàn chỉnh.
Blogger
Các blogger thường sẽ tự xuất bản nội dung trực tuyến trên blog/website của họ và thu lợi nhuận từ việc cài đặt quảng cáo, tiếp thị liên kết hoặc bán những sản phẩm, dịch vụ khác. Một ví dụ cụ thể là blog duongstory.com của mình, mình đã lên kế hoạch xuất bản nội dung từ tháng 4.2021, tính đến thời điểm hiện tại, mình đã xuất bản được một cuốn ebook miễn phí thu hút gần 50 lượt truy cập và tải về. Ngoài ra mình còn có Khóa học viết online và Khóa học viết 1:1.
Mình không cài đặt Google Adsense nhằm mang đến những trải nghiệm đọc thoải mái nhất cho độc giả, nhưng bù lại mình duy trì chuyên mục Tặng tôi một tách trà như là một cách để có thể nhận được sự ủng hộ từ độc giả, giúp mình phát triển blog tốt hơn. Với tiếp thị liên kết, mình chỉ làm tiếp thị cho những cuốn sách dành cho freelance writer, và có một khoản thu nhập nho nhỏ đủ để mình mua một cuốn sách mới trong tháng.
Bạn có thể cung cấp cho độc giả kiến thức dựa trên trải nghiệm, kiến thức của bạn về các chủ đề khác nhau như du lịch, công nghệ, kiến trúc,… Nếu bạn đang tìm kiếm một cách để xuất bản nội dung mình viết nhưng chưa có cơ hội xuất bản sách thì bài đăng blog/website là sự lựa chọn phù hợp, tất nhiên đừng quên chọn những khóa học giúp bạn phát huy tối đa thế mạnh của mình trên nền tảng blog. Những nội dung có giá trị sẽ tiếp cận thành công độc giả mục tiêu của bạn, thậm chí mang về cho bạn thu nhập thụ động nữa.
Phóng viên, CTV báo chí
Dù bạn không tốt nghiệp từ các ngành đào tạo phóng viên, báo chí thì bạn vẫn có cơ hội cộng tác với báo. Chẳng hạn như mình, dù không trở thành phóng viên như ước mơ thuở bé, tuy nhiên mình cũng có kha khá bài viết được đăng tải trên các tạp chí, báo in lẫn báo điện tử. Để làm được điều đó thông thường mình sẽ tham gia các cuộc thi viết trên báo/tạp chí; chủ động liên hệ gửi bài hoặc viết bài PR cho báo chí.
Bạn có thể tham khảo các cộng đồng như Tổng hợp các cuộc thi viết hoặc là Ngày đẹp trời để viết của mình. Tại đây mình thường chia sẻ các cuộc thi trên báo chí, các thông tin tuyển dụng mới nhất. Bạn cũng có thể nhắm một vài tờ báo nào đó yêu thích, các chủ đề là thế mạnh của mình và viết bài gửi trực tiếp cho cơ quan báo. Ở dưới chân trang mỗi tờ báo đều sẽ có thông tin liên hệ bao gồm email để bạn có thể liên hệ gửi bài.
Tác giả sách
Có 2 dòng sách hiện nay gồm sách hư cấu (fiction) và phi hư cấu (non-fiction). Với thể loại sách hư cấu bao gồm tiểu thuyết, tuyển tập truyện ngắn, thơ ca,… đây là dòng sách dành cho cây viết sáng tác. Trong khi sách phi hư cấu nhằm cung cấp kiến thức, thông tin, hướng dẫn như sách chuyên ngành, sách giáo khoa, tài liệu,…
Đối với tác giả sách phi hư cấu, bạn có thể xuất bản tập thơ, tản văn, truyện dài,… Đây là những thể loại được nhiều bạn trẻ yêu thích và đón nhận. Với sách phi hư cấu, bạn cần phải có kinh nghiệm, kiến thức và trải nghiệm, đồng thời có một kỹ năng viết tốt cũng như các kỹ năng khác.
Thông thường, tác giả sách khi ký hợp đồng xuất bản với NXB hoặc đơn vị phát hành sách, chi phí nhận được là 10-15% giá bìa. Trừ một số tác giả nổi tiếng hoặc bản thảo xuất sắc, chi phí này sẽ dao động khác nhau. Trường hợp bạn không bán bản quyền cho NXB, có thể tự phát hành sách bằng cách thuê đơn vị phát hành để họ có thể giúp bạn xin giấy phép, in ấn và thực hiện chiến dịch truyền thông sau khi ra sách.
Người viết kịch bản
Người viết kịch bản không quá xa lạ, tuy nhiên kể từ khi Tiktok phát triển mạnh mẽ cùng sự ra đời của Reel trên Facebook, nhiều nhà sáng tạo nội dung đã bắt đầu tiếp cận xu hướng sản xuất video. Những video có nội dung thú vị, hấp dẫn sẽ có lượt tương tác cao, lan tỏa mạnh mẽ, đồng thời giúp cho thương hiệu được biết đến rộng rãi hơn.
Viết kịch bản không giống với viết content hay quảng cáo, nội dung này thường hướng đến một đối tượng cụ thể nào đó. Tùy thuộc vào mục đích và yêu cầu mà mỗi kịch bản sẽ có độ dài ngắn khác nhau.
Biên tập sách, tài liệu
Mình từng tham gia vào 2 dự án biên tập tự do (biên tập bản thảo sách). Đây là một trải nghiệm quý giá năm 2022 mà mình có được, nhờ đó cũng hiểu hơn về công việc này. Để trở thành một biên tập viên (dành cho sách, tài liệu), theo mình ngoài kỹ năng viết tốt, người biên tập còn cần các kỹ năng tư duy, nghiên cứu, logic,…
Chi phí biên tập phụ thuộc vào độ khó bản thảo, về độ dài và cả kinh nghiệm làm việc. Bản thân mình thường chọn biên tập nội dung, tài liệu cho các công việc liên quan đến content website hoặc các bản thảo sách như tự truyện, sách hư cấu,… Đây là những dạng tài liệu, ấn phẩm phù hợp với kinh nghiệm của mình.
Mentor, trainer, coach
Mình từng có một bài chia sẻ về sự khác nhau giữa mentor, trainer và coach, bạn có thể tìm hiểu tại đây. Bạn có thể suy nghĩ và vạch ra mục tiêu cho tương lai, là trở thành writing mentor, writing trainer hoặc writing coach như mong muốn. Mỗi công việc đòi hỏi bạn phải có những kỹ năng chuyên môn nhất định, ví dụ writing mentor bạn cần phải có kỹ năng viết ổn, có kinh nghiệm trong viết lách. Hay writing coach, bạn cần được đào tạo về khai vấn.
Hiện tại mình đang là writing mentor cho dự án cá nhân với 2 khóa học viết 1:1, công việc này mang đến cho mình nhiều kỷ niệm, nhiều trải nghiệm thú vị. Mình sẽ định hướng, cố vấn cho mentee (học viên) thông qua kinh nghiệm có được từ hành trình viết lách của bản thân. Để từ đó mentee có thể biết được điểm mạnh/yếu của mình là gì, cần cải thiện kỹ năng nào,…
Trên đây là 10 công việc viết lách mà bạn có thể theo đuổi. Bạn có thể làm một công việc hoặc nhiều công việc cùng lúc tùy thích, nhưng dù là làm gì, bạn cũng cần cải thiện kỹ năng viết tốt hơn.
